Vinski pojmovi koje treba znati čak iako niste somelijer

Da li je zaista moguće prema ponašanju u čaši, izgledu, mirisu i ukusu vina odretiti o kom se proizvođaču, kojoj etiketi, pa i kojoj berbi radi?

Majstor od vina ili Master of Wine je titula koja se prilično teško osvaja. Potrebno je mnogo rada, učenja, prakse, odricanja, vremena (nerijetko i preko jedne decenije) za sve to i na kraju svega pet odsto polaznika Akademije dobije priliku da se okiti pomenutim zvanjem.

U čitavom svijetu ima ih ukupno 345, a nemoguće je zamisliti značajnu vinsku manifestaciju bez njihovog učešća. Stoga se „bukiraju” i po godinu dana unaprijed, a gospodin Smulders je jedan od pet najtraženijih. Sa razlogom.

Ipak, nije Maser of Wine jedini koji u malom prstu drži vinske pojmove. Ako pripadate prefinjenijem i suptilnijem dijelu muške i ženske populacije neće biti dovoljno da samo uživaju u vinu bez da ga bolje razumiju i prepoznaju šta je to sve što im se sviđa u njemu.

Potrebno je upoznati se i s osnovnim pojmovima. Evo nekih, čisto da bi znali šta znače ako ih neko u društvu pomene. Ili, što da ne, ako vi poželite da ostavite utisak.

Aeracija: Postupak kojim se u kontaktu s vazduhom omekšavaju vina bogata taninom.
Aroma: (buke): Skup mirisnih sastojaka u vinu koje osjetimo čulom mirisa. Termin „buke“ koristi se po istom osnovu ali za starija, odležala vina.
Aromatizovano vino: Vina u koja se dodaju aromatične tvari. Kod nas je najpoznatiji bermet, a u svijetu marsala i vermut.
Barik (Barrique): Bure od hrastovine zapremine 225 litara, originalno korišćeno u Bordou, danas rasprostranjeno po cijelom svijetu. U njemu sazrjeva mlado vino, najčešće 12 mjeseci, prilikom čega drvo, između ostalog, daje vinu dodatni miris, boju i ukus.
Bijelo vino: Vino proizvedeno od grožđa bijelih sorti vinove loze. Boja može da ide od sasvim blijede do zlatnožute boje.
Berba: Naziv za branje grožđa koje se najčešće dešava u septembru i oktobru, ali postoje i kasne berbe koje mogu da se protegnu do sredine novembra, kao i ledene koja se odvija kada je temperatura najmanje -7 stepeni Celzijusa, tačnije, zrno mora biti zamrznuto.
Crveno (crno) vino: Vino proizvedeno od grožđa crvenih (crnih) sorti. Boja se kreće od crvene do zagazito ljubičaste.
Degustacija: Probanje pojedinih vina s namjerom da se kasnije napravi njegova objektivna procjena, pri čemu se uzimaju u obzir izgled, boja, miris, ukus i opšti utisak. Degustatori treba da imaju sposobnost razlikovanja sortnosti i prepoznavanja različitih aroma i ekstrakata u vinu, te da umiju to i jasno da definišu prilikom opisivanja.
Dekantiranje: Pažljivo pretakanje vina u posudu kako bi se uklonio talog i omogućilo vinu da prije konzumiranja bude duže u dodiru s kiseonikom i bolje razvije arome.
Geografsko porijeklo: Vina s oznakom geografskog porijekla podrazumjevaju vino proizvedeno isključivo od grožđa iz vinogradskih područja (rejona, podrejona i vinogorja), kontrolisanog porijekla, kontrolisanog porijekla i kvaliteta ili kontrolisanog porijekla i garantovanog kvaliteta.
Harmonično vino: Dobro balansirano, odnosno skladno vino u kom su uravnotežene sve bitne komponente (alkohol, kiseline, aroma, slast...) tako da se nijedna posebno ne izdvaja.
Iskričavo: Vino osvježavajućih kiselina.
Karakter: Kada se kaže da neko vino ima karakter, misli se da nosi karakteristične odlike podneblja (teroara) u kojem je nastalo.
Kjanti: Tradicionalno i omiljeno italijansko vino, pravi se u Toskani i uglavnom se sastoji od grožđa sorte sanđoveze. Nekada obično svakodnevno vino, lagane taninske strukture koja se dobro slagala uz tjestenine, kjanti se danas proizvodi i kao veliko cjenjeno vino.
Kvalitetno vino: Vino sa geografskim porijeklom proizvedeno od grožđa jedne ili više sorti i sa izraženim kvalitetnim karakteristikama za sortu ili sorte koje potiču iz jednog podrejona ili najviše dva susjedna podrejona.
Kupaža: Mješanje više vrsta ili tipova vina.
Lagano vino: Vina s niskom koncentracijom tanina i nižim udjelom alkohola. Odlikuje ih pitkost i niža energetska vrijednost u odnosu na teška vina.
Ledeno vino: Visokokvalitetno dezertno vino koje se proizvodi od bobica koje su prilikom berbe i muljanja prirodno smrznute. Ima visoku količinu šećera i kiselost, ali je zbog načina proizvodnje jer je tek svaka deseta ili petnaesta vrhunska berba ledena, jedno od najskupljih vina.
Mlado vino: Vino koje nije prošlo kroz potpunu tehnološku obradu, već samo kroz djelimičnu ili cijelu fermentaciju.
Oksidacija: Hemijska reakcija do koje dolazi usljed kontakta vina s kiseonikom, pri čemu vino mijenja boju i dobija drugačiji miris, boju i ukus.
Organsko vino: Vino nastala od grožđa uzgajanog bez vještačkih aditiva za održavanje kvaliteta roda.
Pjenušavo vino: Vina s povećanim prisustvom ugljen-dioksida, usljed čega se prilikom sipanja u čašu pjene. Naziv šampanjac označava pjenušava vina nastala u francuskoj regiji Šampanj.
Pojačano (fortifikovano) vino: Vina nastala dodavanjem alkohola (brendi) tokom fermentacije, čime se prekida taj proces, zadržava visok procenat preostalog šećera i povećava alkohol na oko 20 procenata. Najpoznatiji primjer ovakvih vina su porto, vermut i šeri.
Poluslatko vino: Vino koje sadrži od 12 do 50 grama grama neprevrelog šećera u litri.
Polusuvo vino: Vino koje sadrži od četiri do 12 grama neprevrelog šećera u litri.
Prokupac: Srpska autohtona sorta poznata i kao kameničanka, rskavac, nikodimka... Vino je pitko, harmonično, svjetlijecrveno, ne prejakog tijela. Od prokupca se radi ružica i sve više vrhunsko suvo crveno vino.
Roze: Svijetlocrveno vino dobijeno od crvenog grožđa na način da se kožice ploda, koje sadrže boju, odvajaju prije ili neposredno nakon početka vrenja.
Slatko vino: Vino s ostatkom šećera višim od 50 grama po litri. Ostale kategorije vina u odnosu na količnu šećera su suvo, polusuvo i poluslatko.
Somelijer: Ekspert za vina.
Sorta: Naziv za skup vinove loze koji pripadaju istoj vrsti. Procjena je da danas u svijetu postoji više od 20.000 sorti vinove loze!
Stono vino: Najniža kvalitetna kategorija vina u Srbiji i Republici Srpskoj. Ovo su vina od jedne ili više sorti bez geografskog porijekla.
Suvo vino: Vino bez ostatka prirodnog šećera ili maksimalno do četiri grama po litri.
Tamjanika: Lokalni klon internacionalne sorte bijeli muskat sitnog zrna, odnosno muscat blanc à petits grains. Naše ime dobila je zahvaljujući tamjanu, mada rijetko na njega zaista i miriše, a od nje se dobija pitko i harmonično vino veoma prijatnog ukusa, mirisa i značajne slasti.
Tanini: Supstance koje imaju važnu ulogu u dozrijevanju vina. Nalaze se u peteljkama, košticama i kožicama grožđa i muljanjem dospjevaju u sok. Vino dobija dodatne tanine držanjem u drvenim buradima. Tanini imaju konzervirajuće djelovanje, pa su važan sastojak vina namjenjenih za duže čuvanje i imaju povoljan uticaj na ljudski organizam.
Tijelo: Utisak koji vina ostavljaju u ustima i na osnovu toga razvrstavaju se na lako, srednje i puno tijelo.
Teroar: Izraz koji obuhvata vrstu tla i mikrokilmatske karakteristrike vinograda iz kojeg se dobija grožđe za određeno vino. Vina u kojima se osjeća karakteristični teroar posebno su na cijeni.
Vrenje: Prilikom vrenja vina šećer u moštu se uz pomoć kvasca pretvara u alkohol i ugljen-dioksid. Vrenje se može zaustaviti filtracijom i sumporenjem kako bi u vinu ostao dio neprevrelog šećera.
Vrhunsko vino: Pod vrhunskim vinom podrazumjevaju se vina s kontrolisanim i ograničenim geografskim porijeklom.
Šato (Chateau): Francuski naziv za veliko vinarsko imanje, koristi se u Bordou i drugim regijama.
Šira: Pod širom se podrazumjeva tečan proizvod dobijen poslije muljanja grožđa, sa stvarnim sadržajem alkohola najviše do jedan odsto.
Zaostali ukus: Završnica ili aftertejst je utisak koji vino ostavlja u ustima kada ga progutate, praktično, arome koje se vraćaju u nos nakon gutanja vina.