O kvalitetu vazduha i šta možemo naučiti na primjeru Londona?

Dominantni doprinos istorijskom zagađivanju vazduha u Londonu bilo je sagorevanje uglja. Kroz 18. i 19. vijek, industrija uglja u Velikoj Britaniji naglo se širila, vođen ne samo ekonomskim rastom, već i povećanjem broja radne snage i poboljšanim mrežama distribucije (poput željeznica i plovnih puteva).

Povećanje potražnje i pad cijena uglja (cijene su gotovo prepolovljene između 1820. i 1850.) dovele su do brzog porasta nacionalne potrošnja uglja, koja je porasla sa 20 miliona tona 1820. na 160 miliona tona 1900. (osmostruko povećanje).

Pad zagađenja vazduha može se pripisati složenom kombinaciji faktora, uključujući ekonomsko restrukturiranje daleko od teške industrije, prebacivanje izvora energije i povećanu regulaciju životne sredine.

Smatra se da postoje tri primarna razvoja koja su dovela do tog pada.

Prvo, do kasnih 1800-ih, poboljšana povezanost i jačanje saobraćajne infrastrukture omogućile su širenje londonskog stanovništva dalje u okolna prigradska područja, što je neminovno dovelo do ukupnog smanjenja gustine stanovništva.

Čak i ako takve promjene nisu dovele do smanjenja ukupnih emisija zagađujućih materija, širenje ovih populacije moglo bi imati određeni uticaj na koncentracije u glavnim žarištima zagađenja.

Drugo, Velika Britanija je 1891. godine uvela svoj Zakon o javnom zdravstvu za London. Prema novoj uredbi, preduzeća u Londonu koja proizvode prekomjerni dim rizikovala su od finansijskih kazni ukoliko ne usvoje čiste i efikasnije energetske prakse, poput prelaska na manje zagađivače (ali skupljim) energentima i osiguravanjem požara na adekvatan način.

Ovo je postavilo ogroman pritisak na kompanije da pređu na bolju i čistiju industrijsku praksu.

Treći potencijalni izvor ovog pada bio je značajan pomak izvora grijanja i kuvanja sa uglja na prirodni gas, što je kao praksa zadržano do danas. Intezivno su počeli raditi na izgradnji lokalne gasovodne mreže do svakog domaćinstva. Slično kao što mtel uvodi optiku do svakog stana.

Upotreba gasnih šporeta naglo je porasla u Velikoj Britaniji tokom 1800 i 1900-ih. Kompanija Gas Light & Coke - koja je u to vrijeme bila vodeći dobavljač u Londonu - primjetila je da je 1892. godine samo 2 procenta stanovnika imalo šporet na gas. Do 1911. godine, to se povećalo na 69 procenata.

U pogledu uticaja zagađenja vazduha, gas je mnogo čistije gorivo u odnosu na ugljen, što znači da je tako veliki pomak izvora grijanja i kuvanja mogao da doprinese opadajućem trendu. Teško je u potpunosti saznati koliko je zaista bio zagađen londonski vazduh bio tokom 19. vijeka. Ovo je nešto što sam uspio pronaći:

Tokom ovog perioda, London je doživljavao česte i jake magle. Takve magle su često bile toliko guste da su zaustavile putovanja željeznicom, prekinule opšte ekonomske aktivnosti i čak doprinijele da London postane uzgajalište kriminala (stopa kriminala naglo je porasla tokom ovih razdoblja magle).

U Londonu je prosječno bilo 80 dana izrazito guste magle. Zagađenje vazduha ne samo da je imalo ozbiljnu ekonomsku cijenu, već je rezultiralo i značajnim zdravstvenim troškovima.

Smrt zagađenja vazduhom tokom ovog perioda naglo je porasla. U Londonu se smrtnost povećala sa 25 smrtnih slučajeva na 100.000 stanovnika 1840. na 300 smrti na 100.000 1890. godine. Na vrhuncu je od štetnog vazduha umrlo 1 na 350 ljudi.

Iako je London u to vrijeme bio jedan od najzagađenih gradova (koji se često naziva i "Veliki dim"), mnogi drugi industrijski gradovi širom Velike Britanije (ali i drugih država) imali su sličnih problema sa zagađenjem vazduha. Na fotografiji vidimo zagađenje u Vidnesu, industrijskom gradu blizu Liverpoola, krajem 19. vijeka.

London danas kao Smart City

Gradska uprava Londona, na svom sajtu uspostavila je napredni sistem za praćenje i predviđanje zagađenja vazduha. Gradonačelnik Londona Sadik Khan objavio je 30. januara 2018. da se udružio sa King's College Londonom kako bi poboljšao način na koji informiše javnost, posebno onaj koji je najosjetljiviji, o incidentima lošeg kvaliteta vazduha u prijestonici. Sistem će odmah obavjestiti škole, domove za njegu i zdravstvene ustanove o umjerenim, visokim i vrlo visokim epizodama zagađenja. Sve ovo je dostupno na https://www.london.gov.uk/what-we-do/environment/pollution-and-air-quality/monitoring-and-predicting-air-pollution
---
Upravni odbor Londonskog transporta (TfL) izvršio je narudžbinu za proizvodnju 1000 hibridnih autobusa "New Bus for London". Ovo je označilo da London posjeduje najveći hibridni vozni park u Evropi.

Hibridni autobusi štede gorivo oko 30% i imaju smanjenu emisiju štetnih gasova za oko 20%. Međutim, novi autobus je na ispitivanjima pokazao da emituje i do 50% posto manje štetnih gasova od dizel autobusa. Potrošnja goriva se pokazala takođe duplo manjom u odnosu na dizel autobuse. Uvođenje novih hibridnih autobusa će smanjiti emisije ugljen-dioksida u Londonu za preko 20 hiljada tona godišnje.

Pored hibridnih autobusa, London ima izrazito razvijenu infrastrukturu javnog prevoza (podzemna, nadzemna željeznica) prema svim naseljima što predstavlja primarni transport do grada za većinu stanovništva.
---
Nastojeći da što uspješnije riješe problem vlasti Londona odlučile su da postaviti "CityTree" klupe ispred prodavnica organske hrane i popularnih kafića u glavnim ulicama. S obzirom na to da je spojena na internet, zelena klupa prikazuje podatke o kvalitetu vazduha, temperaturi, kvalitetu vode i vlažnosti tla. Funkcioniše uz pomoć mahovine i drugih biljaka koje uklanjaju ugljendioksid, prašinu i plinove iz vazduha.

Sadrži solarne ploče koje je opskrbljuju energijom, a napravljena je od čvrstih materijala da bi bila otporna na moguće udarce vandala. Zelena klupa proizvedena je u njemačkoj kompaniji Green City Solutions. Iako površinom nije velika, po informacijama proizvođača djeluje poput 275 pravih stabala i godišnje može da filtrira do 265 tona ugljendioksida i ostalih čestica.
---
U borbi protiv zagađenja vazduha, londonske vlasti su počele da naplaćuju nove takse za vožnju automobila po centru britanske prijestonice. Vozači starijih vozila koja emituju više štetnih supstanci moraju da plaćaju pristup centralnoj gradskoj zoni u bilo koje doba dana. Transport za London očekuje da će ovaj potez smanjiti nivo zagađenja u prijestonici, a procjena je da će oko 40.000 vozila plaćati taksu svakog dana. Ovom mjerom, zagađenje uglnjen-dioksidom smanjilo se za 36 procenata za samo 6 mjeseci. Izvor: Clean air: How cities can create a 'smart' environment with valuable digital support

London Smart City: Tackling Challenges With 20 Initiatives https://mobility.here.com/london-smart-city-tackling-challenges-20-initiatives

Ovo su samo neke od mjera koje su doprinijele da je trenutna situacija kao na ovoj mapi:

Kvalitet vazduha u Banjaluci

Kao što možete vidjeti, u Banjaluci je na dan pisanja ovog teksta, izmjerena zagađenost od 350 (ubjedljivo najgori u Evropi) a sve preko 100 je "crveno" tj. opasno po život čovjeka.

Obzirom da ovaj podatak dolazi sa jednog od tri senzora u Banjaluci, uzećemo ga izvjesnom rezervom.

Najveći izvor zagađenja vazduha u Banjaluci je povećan broj automobila, ali i individualna ložišta u privatnim objektima. Drugi problem je regulacioni plan koji omogućava izrazito gustu naseljenost stanovništva izgradnjom novih - ogromnih stambeni objekata na mjestima porodičnih kuća, umjesto da se podstiče širenje grada na okolna područja kao što je to urađeno u Londonu. Treći problem je sve manji broj zelenih površina ili zelenih oaza u gradu. Četvrti problem je prilično loša saobraćajna infrastruktura (ulice sa jednom trakom). Peti problem je prilično loš javni prevoz...

Ukoliko se ubrzo ne preduzmu značajnije mjere po pitanju najvećih uzročnika zagađenja vazduha u pokušaju buđenja ekološke svijesti, prijeti nam sudbina trovanja kao što je to bilo u Londonu početkom 19. vijeka.

Ako neko misli da je kvalitet vazduha u Banjaluci dobar, neka stavi svoju posteljinu na prozor ili balkon da se malo provjetri...

Ja lično bih u skladu sa Scrum framework-om, podijelio ovaj problem na manje komade i za mjesec dana riješio prvi problem. Znate li ko je najveći zagađivač u samom centru grada?

Postavlja se pitanje, možemo li naučiti iz tuđih grešaka ili nam se ipak mora desiti isti scenario?

Da bar neko neki apel izda, za početak...

UŽIVO pratite kvalitet vazduha na ovoj adresi.

Vezani tekstovi: